CVCM: BS.CKII Trần Văn Tích – Trưởng khoa Nội tâm thần kinh

Bệnh Parkinson là gì?

Bệnh Parkinson là một bệnh thần kinh do thoái hóa tiến triển từ một nhóm tế bào ở thần kinh trung ương dẫn đến thiếu hụt dopamine.

Bệnh gây ra các rối loạn vận động, khiến người bệnh gặp khó khăn trong cử động, giữ thăng bằng và kiểm soát cơ thể gây trở ngại cho sinh hoạt và công việc hằng ngày. Bệnh tăng lên từ từ không ngừng, nhưng bằng cách dùng thuốc, đa số bệnh nhân vẫn duy trì được cuộc sống và công việc trong rất nhiều năm.

Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp để có thể chữa khỏi hoàn toàn bệnh Parkinson mà chỉ có những biện pháp giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, trì hoãn tiến trình phát triển của bệnh.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh Parkinson

Parkinson là do các tế bào thần kinh hạch nền bị thoái hóa tiến triển hoặc mất đi. Thông thường, các tế bào thần kinh này sẽ tạo ra một chất hóa học được gọi là dopamine. Khi các tế bào thần kinh ở hạch nền chết hoặc bị suy yếu, chúng sẽ sản xuất ít dopamine hơn, giảm kích thích lên vỏ não và khiến người bệnh gặp khó khăn trong vận động. 

Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa tìm ra được nguyên nhân chính xác khiến tế bào thần kinh chết đi và dẫn đến bệnh Parkinson. Vì vậy, có thể nói nguyên nhân Parkinson vẫn chưa được xác định cụ thể.

Một số yếu tố dẫn đến bệnh Parkinson có thể kể đến như:

- Tuổi tác: Càng lớn tuổi thì lượng dopamine trong cơ thể càng cao

- Môi trường: Thường xuyên tiếp xúc với các chất hóa học độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ,... làm tăng nguy cơ mắc bệnh Parkinson cao hơn

- Chấn thương sọ não: Người có tiền sử chấn thương sọ não dễ bị bệnh Parkinson hơn so với người bình thường.

- Di truyền: Một số trường hợp bị Parkinson được cho là có liên quan đến di truyền. Nếu gia đình có người từng mắc bệnh Parkinson thì nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng cao hơn.

Các triệu chứng của bệnh Parkinson

Ở giai đoạn sớm, các triệu chứng của bệnh Parkinson hay gặp thường ở một bên có thể là: mệt mỏi, đau cơ, vụng về khi thực hiện các động tác đơn giản (đi tất, đi giày, tra chìa khóa…), rối loạn chữ viết, táo bón, trầm cảm, kéo lê một chân hoặc giảm hoạt động một tay khi vận động, bong vảy da ở mặt, gối. Cũng có khi triệu chứng sớm là run khi nghỉ không liên tục, kín đáo.

Bệnh Parkinson biểu hiện bằng các triệu chứng vận động và ngoài vận động

- Các triệu chứng vận động có những biển hiện điển hình bằng 3 triệu chứng cơ bản là:

+ Run thấy rõ ở ngọn chi, môi, lưỡi. Run thường khu trú ở một bên cơ thể trong nhiều năm đầu, run có thể tạm mất khi vận động, nhưng sau đó lại tái diễn, khi ngủ hết run, xúc động tăng run, tuy nhiên, có trường hợp hoàn toàn không run.

+ Cứng đơ: là một trong các triệu chứng quan trọng nhất, chân tay cứng ở tất cả các nhóm cơ, đi lại khó, sờ nắn các cơ thấy chắc, cứng.

+ Giảm vận động: mất các động tác tự nhiên của nét mặt, của chân tay, nhất là khi cử động. Mất vẻ biểu lộ tình cảm, nét mặt như người mang mặt nạ, ít chớp mắt.

- Các triệu chứng ngoài vận động: thường có loạn cảm đau, đứng ngồi không yên, nóng bức, tăng tiết, phù, tím tái ngọn chi, rối loạn cương, hạ huyết áp tư thế, trầm cảm lo âu (khoảng 35 đến 40%), một số ít có thể có ảo giác, hoang tưởng, trí tuệ còn tốt, có thể gặp sa sút trí tuệ ở giai đoạn nặng…

Cách điều trị bệnh Parkinson

Bệnh Parkinson nếu không điều trị có thể khiến người bệnh bị tê yếu, run, thậm chí tàn phế và dễ té ngã, đe dọa tính mạng. Vì thế, khi phát hiện các dấu hiệu bệnh Parkinson thì nên thăm khám để được bác sĩ tư vấn cách điều trị càng sớm càng tốt.

Các biện pháp thường được áp dụng để điều trị, ngăn ngừa bệnh trở nặng gồm có:

1. Điều trị bằng thuốc

Mục tiêu điều trị đối với bệnh Parkinson là vừa phải kiểm soát những triệu chứng càng lâu càng tốt vừa hạn chế tác dụng phụ

Người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc như:

• Thuốc đồng vận dopamine: Loại thuốc này sẽ kích thích trực tiếp các receptor dopamine. Các đồng vận dopamine bao gồm ropinirole, pramipexole, rotigotine và apomorphine.
• Thuốc thay thế dopamine: Là các loại thuốc như syndopa, sinemer, madopar,… Thuốc có khả năng giúp bổ sung kịp thời lượng dopamine bị thiếu hụt ở người bệnh. Tuy nhiên, cần lưu ý không kết hợp thuốc với vitamin B6 trong suốt quá trình sử dụng.
• Thuốc ức chế dị hóa dopamine: Thuốc giúp kéo dài thời gian hoạt động của dopamine trong cơ thể người bệnh.
• Thuốc kháng cholinergic: Thuốc có khả năng ngăn chặn hoạt động của acetylcholine. Dạng điển hình của thuốc chính là benztropine. Dòng thuốc điều trị triệu chứng Parkinson này có thể gây nên một số tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng, giảm tiết nước bọt, táo bón,…

Thông thường, ở giai đoạn điều trị đầu tiên, người bệnh chỉ được sử dụng thuốc với liều thấp. Bác sĩ sẽ dựa trên tình trạng đáp ứng thuốc của người bệnh và quyết định tiếp tục dùng thuốc với lượng tăng dần hay đổi sang một loại thuốc khác. 

2. Điều trị phẫu thuật

Khi bệnh đã nặng, sử dụng thuốc levodopa không thể cải thiện các dấu hiệu bệnh Parkinson, người bệnh có thể được chỉ định phẫu thuật. Các phương pháp phẫu thuật đối với bệnh nhân mắc chứng Parkinson bao gồm phẫu thuật định vị, phẫu thuật kích thích điện vùng liềm đen – thể vận và ghép mô thần kinh.

3. Phục hồi chức năng

Người bị bệnh Parkinson, do cử động chậm chạp khó khăn, nên thƣờng trở nên ít vận động, điều đó lại làm cho bệnh tiến triển nhanh hơn nữa

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh Parkinson cũng có thể kết hợp thực hiện các biện pháp phục hồi chức năng để cải thiện tình trạng bệnh:

Áp dụng phương pháp trị liệu ngôn ngữ có thể cải thiện tình trạng rối loạn về nói và nuốt.

Tập vật lý trị liệu là biện pháp giúp người mắc bệnh Parkinson có thể giảm rối loạn thăng bằng cũng như tăng khả năng vận động.

Người bệnh cũng có thể tập dưỡng sinh, yoga, thái cực quyền,… để hạn chế tình trạng rối loạn vận động, khắc phục triệu chứng co cứng cơ hay run rẩy,…

Cách phòng ngừa bệnh Parkinson

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp chữa khỏi bệnh hoàn toàn do chưa thể xác định được nguyên nhân chính xác dẫn đến bị Parkinson. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, việc chủ động phòng ngừa, tăng cường sức khỏe não bộ và sớm tầm soát các bất thường thần kinh có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh Parkinson.

Một số biện pháp có thể áp dụng như:

• Bệnh nhân nên ăn nhiều rau và trái cây để tránh táo bón, bổ sung các loại thực phẩm, đặc biệt là hoa quả giàu flavonoid, không nên ăn kiêng thịt cá, nhưng đừng ăn quá nhiều một lúc, vì các chất đạm trong thức ăn có thể làm giảm hấp thu thuốc chữa bệnh.Thường xuyên tắm nắng để bổ sung vitamin D.
• Uống trà xanh hay cà phê giúp bổ sung caffeine hóa giúp ngăn độc tố xâm nhập và giết chết tế bào thần kinh.
• Thường xuyên vận động, tập thể dục.
• Hạn chế tiếp xúc với môi trường có hại, các hóa chất như thuốc trừ sâu.

Tác giả: Hà Trang