*CVCM: BSCKII. Nguyễn Thị Hoan - Trưởng khoa Nhi

Nguồn gốc của phong trào Antivaccine Sởi

Phong trào antivaccine sởi bắt nguồn từ nhiều yếu tố lịch sử, xã hội và khoa học sai lệch. Một trong những nguyên nhân chính là nghiên cứu năm 1998 của bác sĩ Andrew Wakefield đăng trên tạp chí The Lancet, trong đó tuyên bố vắc-xin MMR (sởi - quai bị - rubella) có liên quan đến chứng tự kỷ. Tuy nhiên, nghiên cứu này đã bị phát hiện gian lận dữ liệu và bị rút lại vào năm 2010. Wakefield bị tước giấy phép hành nghề, nhưng thông tin sai lệch này vẫn tiếp tục lan truyền trên các phương tiện truyền thông.

Ngoài ra, sự hoài nghi về vắc-xin cũng xuất phát từ nỗi lo ngại về thành phần vắc-xin và các phản ứng phụ tiềm tàng. Một số người tin rằng miễn dịch tự nhiên (nhiễm bệnh rồi khỏi) tốt hơn miễn dịch do vắc-xin cung cấp, mặc dù khoa học đã chứng minh rằng bệnh sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, bao gồm viêm não, mù lòa và tử vong. Sự lan truyền của mạng xã hội càng làm gia tăng tâm lý sợ hãi, khiến một bộ phận phụ huynh từ chối tiêm phòng cho con mình.

Hậu quả của phong trào Antivaccine Sởi

1. Gia tăng ca mắc bệnh và bùng phát dịch

Bệnh sởi là một trong những bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ lây lan cao nhất. Khi tỷ lệ tiêm chủng giảm xuống dưới ngưỡng miễn dịch cộng đồng (khoảng 95%), virus sởi có cơ hội bùng phát.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong vòng một thập kỷ qua, số ca mắc bệnh sởi đã gia tăng đáng kể tại những khu vực có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Riêng năm 2019, WHO báo cáo rằng có hơn 207.500 ca tử vong do bệnh sởi, mức cao nhất trong hai thập kỷ. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng ghi nhận rằng những đợt bùng phát sởi gần đây đều liên quan trực tiếp đến sự suy giảm tỷ lệ tiêm chủng.

2. Biến chứng nghiêm trọng và tử vong

Mặc dù sởi là bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc-xin, nếu nhiễm bệnh, người bệnh có nguy cơ gặp nhiều biến chứng nguy hiểm. Theo UNICEF, cứ 1.000 trẻ mắc sởi thì có 1-2 trẻ tử vong do các biến chứng như viêm phổi, viêm não hoặc suy dinh dưỡng. Trẻ dưới 5 tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu đặc biệt dễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Tình hình dịch Sởi và tiêm chủng tại Việt Nam

1. Tình hình dịch sởi

Từ cuối năm 2024 đến đầu năm 2025, bệnh sởi có xu hướng gia tăng và tiếp tục lan rộng trong những tháng đầu năm 2025. Theo Bộ Y tế Việt Nam, đa số trường hợp mắc bệnh thuộc nhóm trẻ em từ 9 tháng tuổi đến dưới 15 tuổi (72%).

2. Tỷ lệ tiêm chủng

Tính đến ngày 13/3/2025, tỷ lệ tiêm chủng chiến dịch năm 2025 trên toàn Thành phố Hà Nội đạt 66%. Một số quận, huyện có tỷ lệ tiêm chủng thấp như: Đống Đa, Hai Bà Trưng, Nam Từ Liêm, Gia Lâm, Long Biên. WHO khuyến cáo rằng tỷ lệ tiêm chủng cần đạt ít nhất 95% để đảm bảo miễn dịch cộng đồng và ngăn chặn dịch bệnh bùng phát.

Thực tế này đã góp phần làm gia tăng số ca mắc sởi. Tại Hà Nội, từ đầu năm 2025 đến ngày 14/3, đã ghi nhận 876 trường hợp mắc sởi tại tất cả 30 quận, huyện, thị xã, trong khi cùng kỳ năm 2024 không có ca bệnh nào. Tại Vĩnh Phúc, từ đầu năm đến nay ghi nhận 38 trường hợp mắc Sởi (tăng 38 ca so với cùng kỳ) không ghi nhận trường hợp tử vong. Tại Vĩnh Phúc, từ đầu năm đến nay ghi nhận 38 trường hợp mắc Sởi (tăng 38 ca so với cùng kỳ) không ghi nhận trường hợp tử vong. Theo Bộ Y tế, 90,8% ca mắc sởi đều chưa tiêm vắc-xin.

Trước tình hình dịch sởi có nguy cơ bùng phát, Bộ Y tế Việt Nam đã tăng cường nguồn cung vắc-xin. Ngày 17/3/2025, Bộ Y tế đã tiếp nhận 500.000 liều vắc-xin phòng bệnh sởi do Công ty Cổ phần vắc-xin Việt Nam (VNVC) tài trợ.

Vắc-xin Sởi cứu sống hàng triệu trẻ em

Nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng vắc-xin sởi là an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa dịch bệnh. Từ năm 2000 đến 2021, WHO ước tính rằng vắc-xin sởi đã giúp ngăn chặn hơn 56 triệu ca tử vong trên toàn thế giới.

Phong trào antivaccine sởi đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh và đe dọa tính mạng của hàng triệu trẻ em. Để đối phó với vấn đề này, cần đẩy mạnh các chiến dịch tuyên truyền, cung cấp thông tin khoa học chính xác và tăng cường các chính sách y tế nhằm nâng cao tỷ lệ tiêm chủng. Sự chung tay của cộng đồng và các cơ quan y tế là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của thế hệ tương lai, ngăn chặn sự bùng phát của dịch bệnh và đảm bảo một môi trường an toàn hơn cho mọi người.

Thành Tuyên