Cảnh báo: Thuốc lá – “Kẻ giết người thầm lặng” đe dọa sức khỏe cộng đồng
Thuốc lá từ lâu đã được coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong sớm trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có khoảng 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng phải hít khói thuốc thụ động. Tại Việt Nam, thống kê của Bộ Y tế cho thấy, khoảng 40.000 người tử vong mỗi năm vì các bệnh liên quan đến thuốc lá – con số cao hơn cả tử vong do tai nạn giao thông. Ngoài ra, chi phí điều trị và tổn thất kinh tế do thuốc lá gây ra ước tính lên tới hàng chục nghìn tỷ đồng mỗi năm, gây gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và nền kinh tế quốc gia.

Hàng nghìn chất độc trong khói thuốc

Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 hợp chất hóa học, trong đó ít nhất 70 chất được xác định là gây ung thư. Một số chất độc hại phổ biến bao gồm:

  • Nicotine: Chất gây nghiện mạnh, làm tăng nhịp tim và huyết áp, khiến người hút phụ thuộc và khó bỏ thuốc.
  • Tar (nhựa thuốc lá): Chứa nhiều chất gây ung thư, bám vào phổi làm tổn thương mô và giảm khả năng hô hấp.
  • Carbon monoxide (CO): Loại khí không màu, không mùi, làm giảm lượng oxy trong máu, dẫn đến mệt mỏi, thiếu oxy cho não và tim.

Tác động nghiêm trọng đến các cơ quan trong cơ thể

1. Hệ hô hấp

Hút thuốc là nguyên nhân chính gây ra:

  • Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD): Bệnh không thể chữa khỏi, khiến người bệnh khó thở, ho kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
  • Ung thư phổi: Người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi cao gấp 15–30 lần so với người không hút. Hơn 80% ca ung thư phổi trên thế giới có liên quan đến thuốc lá.
  • Hen suyễn: Khói thuốc làm tăng nguy cơ phát bệnh hoặc khiến triệu chứng hen trở nên nặng hơn.

2. Hệ tim mạch

Nicotine và các chất độc trong thuốc lá gây:

  • Tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, làm giảm lưu thông máu, tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim.
  • Suy tim: Khi tim phải làm việc quá sức trong môi trường thiếu oxy, lâu dần dẫn đến suy tim mạn tính.

3. Hệ thần kinh

Nicotine tác động trực tiếp lên não, gây cảm giác hưng phấn tạm thời nhưng khiến người hút phụ thuộc. Khi thiếu thuốc, dễ xuất hiện tình trạng lo âu, cáu gắt, mất tập trung. Nhiều nghiên cứu cho thấy hút thuốc lâu dài còn làm tăng nguy cơ trầm cảm và rối loạn lo âu.

4. Hệ sinh sản

  • Nam giới: Hút thuốc làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, tăng nguy cơ vô sinh.
  • Phụ nữ: Hút thuốc làm giảm khả năng thụ thai, dễ sảy thai, sinh non, thai chết lưu hoặc trẻ sinh ra nhẹ cân.
  • Phụ nữ mang thai hít phải khói thuốc thụ động cũng có nguy cơ bị tiền sản giật và nhau thai kém phát triển.

Thuốc lá điện tử (vape) – Hiểm họa sức khỏe mới nổi

Trong những năm gần đây, thuốc lá điện tử (vape) đang lan rộng nhanh chóng, đặc biệt trong giới trẻ. Nhiều người lầm tưởng rằng vape “an toàn hơn” thuốc lá truyền thống, tuy nhiên đây là nhận định sai lầm nguy hiểm.

Các nghiên cứu cho thấy, tinh dầu thuốc lá điện tử chứa nicotine nồng độ cao cùng nhiều hóa chất độc hại như formaldehyde, acetaldehyde, kim loại nặng… Khi được đốt nóng và hít vào, các chất này vẫn gây tổn thương phổi, tim mạch và não bộ. Đặc biệt, thanh thiếu niên dễ bị nghiện nicotine chỉ sau thời gian ngắn sử dụng, dẫn đến lệ thuộc lâu dài và nguy cơ chuyển sang hút thuốc lá thật.

WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo không sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay các sản phẩm thuốc lá mới dưới bất kỳ hình thức nào.

Khói thuốc thụ động – Nguy cơ không thể xem nhẹ

Người không hút thuốc nhưng thường xuyên hít phải khói thuốc (ở nhà, nơi làm việc, quán cà phê…) vẫn có nguy cơ mắc bệnh:

  • Viêm phế quản, viêm phổi, hen suyễn, COPD.
  • Ung thư phổi (dù chưa từng hút thuốc).

Trẻ em và phụ nữ mang thai là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do sức đề kháng yếu và cơ thể đang trong quá trình phát triển.

HỖ TRỢ CAI THUỐC – HÀNH ĐỘNG VÌ SỨC KHỎE

Cai thuốc lá là một quá trình khó khăn, nhưng hoàn toàn có thể thành công với quyết tâm và sự hỗ trợ đúng cách. Một số biện pháp được khuyến nghị:

  • Liệu pháp thay thế nicotine (miếng dán, kẹo ngậm, thuốc xịt): Giúp giảm triệu chứng thèm thuốc và rút ngắn thời gian cai nghiện.
  • Tư vấn tâm lý và nhóm hỗ trợ: Giúp người hút kiểm soát căng thẳng và kiên trì bỏ thuốc.
  • Ứng dụng và chương trình hỗ trợ cai thuốc: Cung cấp hướng dẫn, nhắc nhở và theo dõi tiến trình.
  • Đường dây nóng hỗ trợ cai thuốc lá miễn phí 1800.6606 – do Bộ Y tế và Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá vận hành, cung cấp tư vấn và hỗ trợ toàn quốc.

CHUNG TAY XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÓI THUỐC

Thuốc lá không chỉ gây hại cho người hút mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến những người xung quanh và toàn xã hội. Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc kêu gọi mỗi người dân:

  • Nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
  • Chủ động bảo vệ bản thân và gia đình khỏi khói thuốc lá.
  • Tham gia xây dựng bệnh viện, cơ quan, trường học và gia đình không khói thuốc, vì sức khỏe của bản thân, cộng đồng và thế hệ tương lai.

Tác giả: Trần Sang