Hen phế quản ở người lớn tuổi dễ nhầm với COPD nếu không chẩn đoán đúng

Ở nhóm tuổi ≥ 40, có nghiên cứu ước tính rằng khoảng 25–30 % bệnh nhân được chẩn đoán COPD thực chất là hen hoặc thể chồng lấp hen‑COPD (ACO)

Theo hướng dẫn GINA năm 2024, phân biệt chính xác giữa hen và COPD ở người cao tuổi là rất quan trọng, vì hen cần được kiểm soát bằng corticosteroid dạng hít (ICS) – trong khi COPD ưu tiên thuốc giãn phế quản.

Chẩn đoán nhầm bệnh dễ dẫn đến bỏ sót điều trị ICS - yếu tố quyết định kiểm soát viêm đường thở trong hen làm tăng nguy cơ bệnh không kiểm soát, đợt cấp nặng và nhập viện. Triệu chứng như ho mãn tính, khó thở, khò khè thường chồng lấp với tiền sử hút thuốc hoặc bệnh tim mạch, khiến việc nhận diện hen ở người lớn tuổi bị bỏ sót nếu không có xét nghiệm chức năng hô hấp (spirometry) và đánh giá lâm sàng kỹ lưỡng

Bệnh tim mạch làm tình trạng hen trở nên nghiêm trọng hơn

Khi một người mắc hen phế quản đồng thời bị các bệnh tim mạch như tăng huyết áp, suy tim, hoặc rối loạn nhịp tim, tình trạng sức khỏe sẽ trở nên phức tạp hơn vì những lý do sau:

Tăng nguy cơ đợt cấp hen nghiêm trọng: Các bệnh tim mạch làm tăng gánh nặng lên hệ hô hấp, khiến cơn hen dễ bùng phát và khó kiểm soát hơn, đặc biệt khi tim hoạt động kém hiệu quả.

Khó chẩn đoán phân biệt: Triệu chứng của hen (khó thở, tức ngực) có thể giống với các biểu hiện của suy tim hoặc rối loạn nhịp, khiến bác sĩ dễ nhầm lẫn nếu không đánh giá kỹ lưỡng.

Giảm hiệu quả điều trị: Một số thuốc điều trị tim mạch có thể ảnh hưởng đến đường thở, làm giảm tác dụng của thuốc điều trị hen hoặc khiến triệu chứng nặng hơn.

Tăng nguy cơ nhập viện và tử vong: Khi hai bệnh cùng tồn tại, khả năng hồi phục kém hơn, tần suất nhập viện vì suy hô hấp hoặc đợt cấp tăng cao, đặc biệt ở người cao tuổi.

Do đó, người bệnh hen có kèm bệnh tim mạch cần được theo dõi sát, phối hợp điều trị giữa bác sĩ hô hấp và tim mạch để đảm bảo an toàn và kiểm soát bệnh tốt nhất.

Những điểm then chốt trong giáo dục cộng đồng:

 1. Kiểm tra chức năng hô hấp định kỳ (hô hấp ký)

Hô hấp ký (spirometry) là một xét nghiệm đơn giản, không xâm lấn, giúp phát hiện sớm và phân biệt giữa hen phế quản và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Nên thực hiện ít nhất 1–2 lần mỗi năm đối với những người có triệu chứng hô hấp mạn tính như ho kéo dài, khó thở, khò khè, nặng ngực.

Hen thường có đáp ứng tốt với thuốc giãn phế quản (chỉ số FEV₁ tăng ≥12% và ≥200 ml sau test hồi phục).

Ngược lại, COPD đặc trưng bởi tình trạng tắc nghẽn không hồi phục hoàn toàn, là điểm quan trọng giúp định hướng chẩn đoán.

Đặc biệt, nếu bị ho, khó thở kéo dài – hãy đi đo chức năng hô hấp, không nên tự ý mua thuốc điều trị.

2. Phân biệt đúng giữa hen và COPD

Hen phế quản và COPD đều gây khó thở, ho kéo dài, nhưng cơ chế bệnh sinh và cách điều trị khác nhau hoàn toàn.

Hen là bệnh viêm mạn tính có thể kiểm soát tốt, thường khởi phát từ trẻ hoặc tuổi trung niên, có yếu tố dị ứng, và đáp ứng tốt với thuốc hít corticosteroid.

COPD thường xảy ra ở người hút thuốc lâu năm, người cao tuổi, phổi bị tổn thương không hồi phục.

Chẩn đoán nhầm giữa hen và COPD có thể dẫn đến điều trị sai, khiến triệu chứng kéo dài, bệnh trở nặng và làm tăng nguy cơ nhập viện.

3. Tầm quan trọng của corticosteroid dạng hít

Corticosteroid dạng hít (ICS) là thuốc nền tảng trong điều trị hen, có tác dụng kiểm soát viêm đường thở – nguyên nhân gốc của các cơn hen.

Dùng đúng thuốc, đủ liều, đều đặn sẽ giúp giảm triệu chứng, giảm cơn cấp và ngăn ngừa tổn thương phổi lâu dài.

Người lớn tuổi thường hay ngừng thuốc khi thấy đỡ, điều này khiến bệnh dễ bùng phát trở lại.

Thông điệp cần nhớ: ICS không phải thuốc cắt cơn, mà là thuốc kiểm soát viêm cần duy trì lâu dài để giữ ổn định.

4. Lưu ý ở người lớn tuổi có bệnh tim mạch đi kèm

Hen ở người cao tuổi thường bị chẩn đoán muộn hoặc nhầm với suy tim, đặc biệt khi có các bệnh đồng mắc như tăng huyết áp, rối loạn nhịp hoặc suy tim.

Các bệnh lý tim mạch làm nặng thêm tình trạng hen, gây khó khăn trong điều trị và tăng nguy cơ đợt cấp.

Một số thuốc tim mạch (như chẹn beta không chọn lọc) có thể làm triệu chứng hen trầm trọng hơn.

Việc phối hợp điều trị giữa bác sĩ hô hấp và tim mạch là cần thiết để kiểm soát tốt bệnh và tránh biến chứng.

5. Vai trò của tiêm phòng ở người bệnh hen

Người bệnh hen, đặc biệt là người lớn tuổi, có nguy cơ cao bị viêm phổi, cúm mùa và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp – những yếu tố có thể làm bùng phát cơn hen cấp.

Tiêm phòng cúm và phế cầu định kỳ giúp giảm rõ rệt nguy cơ nhập viện và tử vong.

Ngoài ra, giữ vệ sinh hô hấp, đeo khẩu trang khi ra ngoài, tránh khói thuốc và bụi mịn cũng rất quan trọng.

Hen phế quản ở người lớn tuổi là một bệnh lý mạn tính nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán đúng, điều trị chuẩn và theo dõi đều đặn. Việc nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp hoặc tim mạch khác, đặc biệt là COPD, có thể dẫn đến điều trị sai hướng và làm tăng nguy cơ biến chứng nặng, thậm chí tử vong. Giáo dục cộng đồng về nhận biết triệu chứng, đo chức năng hô hấp định kỳ, dùng thuốc đúng cách và tiêm phòng đầy đủ là có vai trò quan trọng trong phòng ngừa và quản lý bệnh hen.

Tại Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc, đội ngũ bác sĩ chuyên khoa hô hấp và lão khoa luôn sẵn sàng đồng hành cùng người bệnh trong quá trình phát hiện sớm, điều trị hiệu quả và cải thiện chất lượng sống cho người lớn tuổi mắc hen phế quản. Người dân có triệu chứng như ho kéo dài, khó thở, khò khè đặc biệt ở tuổi trung niên trở lên nên đến khám và đo chức năng hô hấp để được tư vấn và can thiệp kịp thời.

Thành Tuyên