*Cố vấn chuyên môn: BSCKII. Phùng Quang Tuấn, Trưởng khoa Tai mũi họng, Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc.

1. Ù tai là gì?

Ù tai (tên khoa học: Tinnitus) là tình trạng cảm nhận được âm thanh trong tai hoặc trong đầu mà không có bất kỳ nguồn âm nào từ môi trường bên ngoài. Đây không phải là một ảo giác, mà là một cảm nhận âm thanh có thật do hệ thống thần kinh tạo ra.

• Âm thanh ù tai đa dạng như thế nào? Mỗi người có thể trải nghiệm ù tai một cách khác nhau. Âm thanh có thể liên tục hoặc lúc có lúc không, ở một hoặc cả hai tai, với âm vực cao hoặc trầm. Các dạng âm thanh thường được mô tả bao gồm:

• Tiếng vo ve, rít như côn trùng
• Tiếng gió thổi, tiếng xì xèo
• Tiếng gầm rú như động cơ
• Tiếng lách cách, click
• Tiếng mạch đập (thường đồng bộ với nhịp tim)

• Bản chất thực sự của ù tai?

Điều quan trọng nhất cần hiểu: Ù tai không phải là một bệnh, mà là một triệu chứng. Nó là tín hiệu cho thấy có sự thay đổi hoặc tổn thương ở một nơi nào đó trong hệ thống thính giác– từ tai ngoài, tai giữa, tai trong cho đến dây thần kinh thính giác và các trung tâm xử lý âm thanh trong não bộ.

2. Nghe kém là gì?

Nghe kém (suy giảm thính lực) là tình trạng khả năng nghe của một người không còn tốt như bình thường, dẫn đến khó khăn trong việc cảm nhận âm thanh và giao tiếp.

• Tác động vượt ra ngoài việc nghe

Nghe kém không chỉ đơn thuần là nghe không rõ. Nó ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng cuộc sống, gây ra các rào cản trong giao tiếp với gia đình, bạn bè; làm giảm hiệu suất trong công việc và học tập; và thậm chí có thể dẫn đến cảm giác bị cô lập, tự ti và trầm cảm.

• Các dấu hiệu chi tiết để nhận biết nghe kém:

• Nghe âm thanh nhỏ lại: Cảm thấy tiếng nói, tiếng tivi, tiếng chuông điện thoại không còn rõ và to như trước.
• Khó hiểu lời nói: Đây là dấu hiệu rất đặc trưng. Bạn vẫn nghe thấy tiếng người khác nói nhưng không phân biệt được từ ngữ, đặc biệt khó khăn khi ở trong môi trường ồn ào như quán cà phê, chợ, hay các buổi họp mặt đông người.
• Nghe nhầm lẫn các phụ âm: Thường nghe nhầm các từ có âm thanh tương tự nhau.
• Thường xuyên yêu cầu người khác nhắc lại: Bạn hay phải hỏi "gì cơ?", "bạn nói lại được không?" hoặc yêu cầu mọi người nói to và chậm hơn.
• Hành vi bù trừ: Có xu hướng nghiêng đầu hoặc đưa một bên tai về phía người nói để cố gắng nghe rõ hơn.
• Tăng âm lượng thiết bị: Luôn cần đặt âm lượng tivi, radio, điện thoại ở mức cao hơn nhiều so với những người xung quanh.

3. Mối liên hệ mật thiết và mức độ phổ biến đáng báo động

Ù tai và nghe kém thường đi đôi với nhau. Theo thống kê, suy giảm thính lực là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra chứng ù tai. Khi các tế bào lông trong ốc tai bị tổn thương và không còn gửi tín hiệu âm thanh đầy đủ lên não, não bộ có thể phản ứng bằng cách tạo ra các tín hiệu "ảo", chính là tiếng ù tai.

Đây là một vấn đề sức khỏe toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính hiện có hơn 1,5 tỷ người (gần 20% dân số thế giới) đang sống chung với tình trạng nghe kém. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 1,6 triệu người bị ảnh hưởng. Tương tự, một nghiên cứu lớn tại Mỹ cho thấy khoảng 1/4 người trưởng thành từng bị ù tai và gần 8% bị ù tai thường xuyên, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống.

4. Vì sao không thể coi thường? Các bệnh lý tiềm ẩn đằng sau

Khi ù tai và nghe kém xuất hiện, đặc biệt là khi chúng đi cùng nhau, đó có thể là "tảng băng nổi" của nhiều vấn đề sức khỏe cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc chủ quan có thể khiến người bệnh bỏ lỡ "thời điểm vàng" để can thiệp. Một số nguyên nhân bệnh lý nguy hiểm bao gồm:

• Viêm tai giữa hoặc tai trong: Nhiễm trùng gây tích tụ dịch, tạo áp lực lên các cấu trúc mỏng manh của tai, dẫn đến đau tai, ù tai và nghe kém.
• Rối loạn tuần hoàn tai trong: Tình trạng này được ví như một "cơn đột quỵ ở tai", khi máu không được cung cấp đủ cho ốc tai. Đây là một tình trạng cấp cứu y tế cần được xử lý sớm để tránh mất thính lực vĩnh viễn.
• Bệnh Meniere: Một rối loạn mạn tính của tai trong, đặc trưng bởi bộ ba triệu chứng kinh điển: các cơn chóng mặt dữ dội, ù tai (thường là tiếng rít hoặc gầm), và nghe kém từng đợt.
• U dây thần kinh số VIII (Acoustic Neuroma): Đây là một khối u lành tính phát triển trên dây thần kinh nối tai trong với não. Dù không phải ung thư, khối u có thể chèn ép các dây thần kinh quan trọng, gây mất thính lực một bên, ù tai và mất thăng bằng.
• Lão thính (Presbycusis): Là quá trình suy giảm thính lực tự nhiên do tuổi tác. Nó diễn ra từ từ và thường đi kèm với chứng ù tai ở âm vực cao.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc, bao gồm một số kháng sinh, thuốc hóa trị, thuốc lợi tiểu liều cao, có thể gây độc cho tai (ototoxicity), làm tổn thương các tế bào thính giác và gây ra ù tai hoặc nghe kém.

5. "Thời điểm vàng" – Khi nào bạn cần gặp Bác sĩ ngay?

Đừng chờ đợi cho đến khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng. Hãy đến khám ngay tại chuyên khoa Tai Mũi Họng nếu bạn có bất kỳ biểu hiện nào sau đây:

• Ù tai kéo dài liên tục trên một tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm.
• Nghe kém xuất hiện đột ngột chỉ trong vài giờ hoặc vài ngày.
• Ù tai chỉ xuất hiện ở một bên tai.
• Ù tai đi kèm với các triệu chứng đáng lo ngại khác như: chóng mặt, đau đầu, mất thăng bằng.
• Có cảm giác đầy tức trong tai, đau tai hoặc chảy dịch bất thường từ tai.

Việc thăm khám sớm không chỉ giúp tìm ra nguyên nhân chính xác mà còn mở ra cơ hội điều trị hiệu quả, giúp bảo vệ thính lực quý giá và nâng cao chất lượng cuộc sống của bạn.

Khám và điều trị ù tai, nghe kém tại Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc

Tại Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc, chuyên khoa Tai Mũi Họng được trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại như máy đo thính lực, nội soi tai mũi họng, chụp cộng hưởng từ (MRI)… cùng đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây ù tai, nghe kém và đưa ra hướng điều trị phù hợp.

Tùy từng trường hợp cụ thể, người bệnh có thể được điều trị bằng thuốc, liệu pháp phục hồi chức năng nghe, hoặc can thiệp ngoại khoa khi cần thiết.

Lời khuyên từ chuyên gia

BSCKII. Phùng Quang Tuấn, Trưởng Khoa Tai mũi họng, Bệnh viện Đa khoa Vĩnh Phúc cho biết: “Ù tai hay nghe kém không chỉ là triệu chứng đơn thuần mà đôi khi là dấu hiệu sớm của tổn thương thần kinh thính giác, rối loạn tuần hoàn não hoặc các bệnh lý cần can thiệp. Việc đi khám sớm giúp người bệnh tránh được nhiều hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt là nguy cơ mất thính lực không hồi phục.”

Lưu ý:

• Không tự ý nhỏ thuốc vào tai hoặc dùng vật nhọn lấy ráy tai.
• Hạn chế tiếp xúc tiếng ồn lớn, đeo tai nghe quá lâu.
• Khám định kỳ nếu có tiền sử bệnh tai hoặc làm việc trong môi trường nguy cơ cao.

Tác giả: Trần Sang